داشت کلزا :
کنترل رشد علفهای هرز در مزارع کلزا بسیار حائز اهمیت است زیرا می‌توانند در رشد و بهره‌وری محصول تأثیر معنی‌داری داشته باشند. استراتژی‌های کنترل علفهای هرز (اعم از مکانیکی، شیمیایی یا ترکیبی) در درجه اول باید به سمت کاهش رقابت علفهای هرز در طی ۴ تا ۸ هفته اول پس از کشت بذر هدایت شوند. در غیر این صورت، نهال‌های کلزا که تمایل به رشد آهسته دارند، توسط برخی از گونه‌های علفهای هرز مغلوب می‌شوند. آماده‌سازی مناسب بستر کاشت به محدود کردن رشد علفهای هرز کمک می‌کند. این کار با شخم زدن زمین در پاییز قبل از کاشت و پس‌ازآن استفاده از یک کولتیواتور کم‌عمق درست قبل از کاشت بذر انجام میشود. به دلیل هم خانواده بودن علف هرز تربچه وحشی با کلزا این علف هرز میتواند باعث بروز مشکلات جدی شود و به اقدامات کنترلی تهاجمی قبل از کاشت کلزا نیاز دارد. جهت کنترل علفهای هرز کلزا میتوان از روشهای مکانیکی مانند زدن شخم عمیق، سپس آبیاری زمین و بعد از سبز شدن علفهای هرز کنترل آنها با دیسک و یا علف‌کش، استفاده کرد. از علف‌کش‌های پیش از کاشت مانند ترفلان و سونالان نیز میتوان جهت کنترل علفهای هرز کلزا استفاده کرد. همچنین میتوان از وجین علفهای هرز نیز استفاده کرد که کاری زمان‌بر و پرهزینه است
ملاحظات اقتصادی :
سرمایه‌گذاری‌های اولیه شامل تهیه زمین و خرید بذر است. تولید کلزا نیاز به سرمایه‌گذاری جدید در تجهیزات برای مزرعه‌ای که محصولات ریزدانه مانند گندم و جو تولید می‌کند ندارد. هزینههای تولید (خاک‌ورزی معمولی، حفر) مشابه گندم است و ممکن است برای هر ایکر (حدود ۰.۴ هکتار)، ۲۱۰ تا ۲۴۰ دلار و ۴۵ تا ۷۵ دلار هزینه برداشت و بازاریابی برای هر ایکر تخمین زده شود. کل هزینههای هر ایکر، اعم از متغیر و ثابت، تقریباً ۲۸۵ دلار خواهد بود. پیش‌بینی بازده ۲۰۰۰ پوند در ایکر و قیمت ۰.۲۱ دلار برای هر پوند، بازگشت سرمایه و مدیریت تقریباً ۱۷۵ دلار برای هر ایکر خواهد بود.
آبیاری :
حساس‌ترین زمان برای آبیاری، مرحله گلدهی و اوایل غلاف‌بندی است و كمبود آن در این مرحله موجب كاهش تعداد كپسول و دانه‌بندی و نیز كوچك ماندن دانه‌ها و كاهش درصد روغن دانه می‌گردد. در بیشتر مناطق 2 تا 3 نوبت آبیاری در پاییز و 3 تا 4 نوبت آبیاری در بهار مورد نیاز است.
زمان آخرین آبیاری در زراعت كلزا از اهمیت به سزایی برخوردار است و توصیه میشود حداكثر، آبیاری تا زمان 20 درصد رسیدگی كپسول‌های ساقه اصلی صورت می‌گیرد
كنترل علفهای هرز :
بهترین زمان مبارزه با علف های هرز چه موقع است:
بسیاری از گیاهان زراعی در طول زنـدگی خـود در طـی دوره ای قـادر بـه تحمل علف های هرز هستند و آن زمانی است كه به اندازه كافی رشد كرده و بر علف های هرز چیره می گردند و در زمانی نیـز كـه معمـولا در اوایـل دوره رشد می باشد به شدت به حضور علف های هرز حسـاس هسـتند. در این شرایط برای جلـوگیری از كـاهش عملكـرد و تولیـد محصـول، كنتـرل علف های هرز ضروری است. دوره بحرانی كنترل علف های هرز برای كلـزا، مرحله 2 تا 4 برگی است. در این مرحله از رشـد بـه دلیـل كوچـك بـودن گیاهچه كلزا و سرعت رشد كند آن در صورت حضـور علـف هـای هـرز بـه شدت از رشد كلزا كاسته شده و ضعیف می گردد. به این ترتیب بوته جوان كلزا قادر نیست قبل از بروز سرمای زمستان به اندازه كـافی رشـد نمایـد و خود را به مرحله 6 تا 8 برگی برساند در نتیجه از سرمای زمستان آسـیب می بیند و در صورت زنده ماندن در بهار نیز با ارتفاع كوتاه و شـاخه بنـدی كمتری به گل رفته و تعداد دانـه در بوتـه كلـزا و عملكـرد مزرعـه كـاهش می یابد.
روش های كنترل علفهای هرز در زراعت كلزا :
1- پیشگیری : اساسیترین، ارزانترین و سادهترین روش برای كنتـرل تمـامی گونـه هـای علف هرز پیشگیری میباشد و مفهوم آن جلوگیری از ورود یك علف هرز از طریق رعایت بهداشت زراعی به داخل یـك منطقـه غیـر آلـوده مـیباشـد. امروزه با افزایش و وسعت مزارع، وجود علفكشهای موثر و قابل دسترس و سایر روشهای كنترل ، كمتر بر پیشگیری تاكید میشود. در دسترس بودن وسایل مؤثر و ارزان این گمان را تقویت میكند كه میتوان همـواره بعـد از اینكه علفهای هرز استقرار پیدا كردند آنها را كنترل نمود، این ممكن اسـت در بعضی از موارد صحیح باشد، اما اگر یك گونـه متحمـل بـه علفكـش یـا گونــهای بــا قــدرت رقابــت بــالا و ســخت كنتــرل بــه مزرعــه راه یافــت میتواند سبب افت عملكرد و افزایش هزینههای كنترل گردد.
2- آبیاری زمین قبل از آماده سازی به منظور كشت كلزا :
انجام آبیاری زمـین قبـل از آمـاده سـازی و كشـت كلـزا یكـی از بهتـرین روش های كنترل علف های هرز باریك برگ در كلزا می باشد. از آن جهت كه عمدتاً كلزا در تناوب با گندم كشت می شود و معمولاً بعـد از برداشـت مقدار زیادی دانه گندم به علت تنظیم نبودن كمباین روی زمین می ریـزد كه رویش آنها می تواند مشكل جـدی در زراعـت كلـزا ایجـاد نمایـد. لـذا بهترین و ارزانترین روش برای كنترل گنـدم هـای خـودرو در مزرعـه كلـزا انجام آبیاری زمین یكماه قبل از آماده سازی خاك و كاشت است. بـه ایـن ترتیب تمامی گندم های ریخته شده بر روی خاك سـبز شـده و بـا انجـام شخم از بین می روند. علاوه بر گندم های خودرو علـف هـای هـرز باریـك برگ دیگری همچون جودره و تا حدودی یولاف وحشی كه بـذر آنهـا فاقـد خواب بوده و در نزدیكی سطح خاك نیز قرار داشته باشد، سـبز شـده و در زمان آماده سازی خاك از بین می روند. از دیگر مزایای آبیاری زمین قبـل از كاشت كلزا می توان به موارد ذیل اشاره نمود.
1 – روشی اقتصادی و ارزان است
2- علف های هرز باریك برگ خصوصاً گندم و جو خـودرو بـه خـوبی كنترل شـده و دیگـر نیـازی بـه مصـرف علفكـش هـای مـوثر بـر علف های هرز باریك برگ نیست در نتیجـه ضـمن حفـظ محـیط زیست، هزینه های تولید كاهش می یابد.
3- به دلیل انجام آبیاری قبل از كاشت آماده سازی خـاك بـه خـوبی انجام شده و با توجه به ریزی بـذر كلـزا كلوخـه هـا خـرد شـده و خاكدانه ها از قطر مناسـب برخـوردار شـده و سـطح سـبز مزرعـه یكنواخت تر می گردد
4- سرعت رشد رویشی كلزا به دلیل حذف علف های هرز در مراحـل اولیه رشد افزایش یافته و گیاهچه كلـزا قـادر خواهـد بـود قبـل از شروع سرمای زمستان به اندازه كافی رشد نماید.
5- با توجه به استقرار مطلوب گیاهچه كلزا به دلیل عدم حضور علف های هرز در اوایل دوره رشد و ایجاد بوته های قوی با سطح برگ كافی و عدم رقابت علف های هرز عملكرد محصول افزایش خواهد یافت.
3– تناوب زراعی :
یكی از روش های مناسب در برنامه ریزی و مـدیریت علـف هـای هـرز در مزارع به كار بردن برنامه تناوبی می باشد. تنـاوب زراعـی نقـش مهمـی در كاهش آفات، بیماریها و علف های هرز دارد. تناوب كلزا – گندم یك برنامه تناوبی مطلوب می باشد زیرا علاوه بر افزایش 25 درصدی در عملكرد گندم موجب می شود در سالی كه زمین به كشت كلزا اختصاص می یابـد بتـوان با علف های هرز باریك برگ همچون یولاف وحشی و جـو دره كـه كنتـرل آنها در زراعت گندم مشكل است به راحتی با آبیاری قبل از كشت و سپس شخم و یا استفاده از سموم شیمیایی مبارزه نمود. همچنـین در سـالی كـه زمین به كشت گندم اختصاص می یابد نیز می تـوان بـا علـف هـای هـرز پهن برگ همچون خردل وحشی كه در زراعـت كلـزا مبـارزه بـا آن بسـیار مشكل است در مزرعه گنـدم بـه سـادگی و بـا اسـتفاده از علفكـش هـای انتخابی مبارزه نمود. به این ترتیب علاوه بر افزایش عملكرد ناشی از كاهش رقابت علف های هرز با محصول، از جمعیت علف های هرز در زراعت بعدی نیز كاسته خواهد شد. تناوب محصول اغلب به عنـوان یـك جـزء مهـم از مدیریت علف هرز شناخته میشود معمولاً تراكم علفهـای هـرز در كشـت متناوب نسبت به حالت تك كشتی، كمتر بوده و عملكرد نیز بالاتر است.
علفكش ها :
علفكش های مصرفی در كلزا به دو دسته پهن بـرگ كـش و باریـك بـرگ كش تقسیم می شوند. علفكش های مصرفی در كلزا در صورت رعایت مقدار مصرف توصیه شده و همچنین رعایت زمان كاربرد صحیح علفكـش قادرنـد به صورت انتخابی عمل نموده و بدون آسیب رساندن به گیاه كلزا علف های هرز را از بین ببرند. با توجه به اینكه بعد از كشت كلزا در پاییز تدریجاً دمـا كاهش یافته و سرعت رشد كلزا نیز به تدریج كاسته می شـود و بـا نزدیـك شدن به صفر فیزیولوژیكی كلزا (5 درجه سانتیگراد) رشد كلزا عملاً متوقـف می گردد. در حالی كه علف های هرز باریك برگ حتـی در طـول زمسـتان نیز به رشد خود ادامه داده و با كلزا رقابت مـی كننـد. بـا توجـه بـه اینكـه بیشترین خسارت كلزا در مرحله 2 تا 4 برگی ایجاد می شـود لـذا ضـروری است در طول این دوره با علفهای هرز باریك بـرگ در مزرعـه كلـزا مبـارزه گردد. علف كش سوپر گالانت علفكشی است كه با مقـدار مصـرف كمتـر در مقایسه با سایر باریك برگ كشها از كارایی خوبی در كنترل علف های هـرز باریك برگ در كلزا برخوردار است. به منظور كاهش مصرف سموم شیمیایی و همچنین كاهش هزینه تولید بایسـتی دقـت شـود در توصـیه علفكـش و ضرورت سم پاشی، علفهای هرزی كه دارای قـدرت رقابـت بـالا هسـتند در اولویت قـرار گرفتـه و در صـورت بـالا بـودن تـراكم اینگونـه علفهـای هـرز سمپاشی انجام شود. در زمان كاربرد علفش سوپر گالانـت بایسـتی حـداقل درجه حرارت محیط در شب كمتر از 2 درجه سانتیگراد نباشد و در روز نیز كمتر از 10 درجه سانتیگراد نباشد. در غیر اینصـورت از كـارایی آن كاسـته خواهد شد.
نكات مهم در كاربرد علفكشها :
1- در انتخاب نوع علفكش و زمان مصرف آن در مزرعه كلزا بایستی قبل از مصرف با كارشناسان مراكز دهستان مشورت شود. 2- در مزارعی كه در اثر سرما، گرما، آفات و تنش رطوبتی دچـار خسـارت شده اند تحمل محصول اصلی در برابر علفكشـها كـاهش مـی یابـد لـذا بایستی تا عادی شدن شرایط اقلیمی از سمپاشی خودداری نمود.
3- علفكش را به میزان توصیه شده بكار ببرید.
4- قبل از هرگونه محلول پاشی در مزرعه كلزا بایستی نسبت به شستشوی سمپاش با استفاده از مواد شوینده اقدام نمود. گیاه كلـزا بـه شـدت بـه بقایای توفوردی در داخل مخزن و شلنگهای سمپاش حساس می باشد.
مدیریت آفات کلزا :
به عنوان عضوی از خانواده صلیبیان از یک گروه بسیار بزرگ و متنوع از حشرات پشتیبانی می‌کند. بااین‌حال، بیشترین نگرانی مربوط به سوسک‌های کک راه‌راه، شته‌ها و شپشه غلاف کلم است که آفات عمده کلمیان هستند. در حال حاضر، تعداد کمی از سموم دفع آفات دارای برچسب ملی برای استفاده در کلزا وجود دارد.
شته مومی :
شته بـا مكیـدن شـیره از كلیـه قسـمت هـای كلـزا موجـب ضـعف گیـاه و پیچیدگی برگ، كوتاه ماندن ارتفاع گیاه در لكه های آلوده، عدم تلقیح گلها، ریزی دانه، دیررسـی محصـول و اخـتلال در برداشـت مكـانیزه و همچنـین انتقال بیماریهای ویروسی اشـاره نمـود. جمعیـت شـته در صـورت آلـودگی مزرعه به سرعت از حاشیه به سمت داخل مزرعه افزایش می یابد. جمعیـت شته مومی در مناطق گرم و معتـدل از اسـفندماه و در منـاطق سردسـیر از اواسط فروردین مـاه بـه حالـت طغیـان در مـی آیـد. در هنگـام سمپاشـی به منظور حفظ حشرات مفید و زنبور عسل و همچنین كنترل موثر آفت بـا كارشناسان جهاد كشاورزی مشورت نمود.
زمان مبارزه با شته:
در صورت مشاهده یك بوته آلوده به شته، سمپاشـی ضرورت پیدا می كند اما معمولاً انجام دو مرحلـه سمپاشـی، یكبـار قبـل از گلدهی و تكرار ان بعد از گلدهی ضرورت پیدا می كند. لازم به ذكر است در طول گلدهی خصوصـاً 14 روز اول گلـدهی از بـه كـاربردن هرگونـه سـموم شیمیایی به دلیل اثرات نامطلوب آن بر گلدهی و عملكرد خـودداری گـردد. تكرار سمپاشی در اواخر دوره گلدهی علاوه بـر كنتـرل شـته مـی توانـد در كاهش جمعیت سایر آفات از جمله سنك كلزا كه در اواخر دوره رشـد كلـزا در سطح مزارع ظاهر می شود موثر باشد.
سوسك گرده خوار:
سوسك گرده خوار یكی از آفات كلزا است كه در مرحله ظهـور غنچـه و گلدهی به گیاه كلزا حمله می نماید. تراكم و خسارت این آفت در سالهای كم باران بیشتر است. با توجه به حساسیت این آفات به روشـهای مبـارزه غیر شیمیایی معمولاً نیازی به سمپاشی نبوده و می توان با استفاده از تله جمعیت این آفت را كنترل كرد. روش اسـتفاده از تلـه حـاوی آب بـرای كنترل سوسك گرده خوار اولین بـار در سـال 1384 توسـط نگارنـده در مزارع كلزای شهرستان اسلام آباد به كار گرفته شده است. در روش مورد نظر می توان با قرار دادن ظروف یك بار مصرف ترجیحـاً آبـی رنـگ بـه عنوان تله كه از آب پر شده اند و توزیع آن به ازاء هر 100 متر مربـع یـك عدد در سطح مزرعه بدون مصرف سموم شیمیایی با كمترین هزینـه و بـا حداقل نیروی انسانی نسبت به كنترل این آفت به نحو مطلوب اقدام نمود. پس از قرار دادن ظروف در سطح مزرعه با توجه به تراكم آفت هـر چنـد روز یكبار بایستی نسبت به تخلیه ظرف های تله و آبگیری مجدد ظـروف اقدام كرد.
بدون دیدگاه