افت مواد خارجی

روش تعیین ناخالصی های دانه های روغنی (افت مواد خارجی)

تعریف:

بر اساس استاندارد ملی ایران ناخالصی ها عبارتنداز تمام مواد خارجی موجود در نمونه به جز گونه های مختلف همان دانه مورد آزمون، مواد خارجی می تواند منشاء آلی یا غیر آلی داشته باشد.

افت مواد خارجی یا ناخالصی:

ناخالصی های دانه های روغنی شامل سه دسته : خاکه، ناخالصی غیر روغنی و ناخالصی روغنی می شوند که ناخالصی های غیر روغنی شامل موارد زیر هستند:

اجزاء گیاه مثل شاخه، برگ و غلاف، خار و خاشاک، تکه های چوب، اجزاء بدن حشرات، ذرات کودهای شیمیایی، شن و ماسه،قطعات فلزی و پلاستیکی،دانه علف های هرز و دانه های غیر روغنی مثل دانه گندم.

ناخالصی روغنی شامل سایر دانه های روغنی غیر از دانه مورد آزمون است.

نمونه ای از انواع ناخالصی های همراه دانه: 1- پوسته  2- قطعات چوب و خاروخاشاک 3- شن و ماسه و سنگریزه 4- دانه های غیر روغنی

 

نکات مهم :

1- دانه های روغنی غیر از دانه مورد نظر جزء افت مواد خارجی محسوب نمی شود. به طور مثال اگر در میان دانه های آفتابگردان، دانه کلزا دیده شد نا خالصی روغنی محسوب می شود.

2- پوسته دانه مورد نظر جزء افت محسوب نمی شود. مثلاً اگر در میان دانه های آفتابگردان، مقداری پوسته یا پوسته همراه مغز مشاهده شد ناخالصی محسوب نمی گردد.

3- دانه های شکسته، بدون پوسته و تغییر رنگ یافته جزء افت مواد خارجی ( ناخالصی ) محسوب نمی شوند.

 

روش اندازه گیری ناخالصی در دانه های روغنی :

در مرحله نمونه برداری باید دقت نمود نمونه برداشته شده از محموله بیانگر خصوصیات کل آن محموله باشد. با فرض اینکه نمونه برداری از محموله دانه روغنی مورد نظر با دقت و صحت انجام شده است.نمونه مورد نظر را که ممکن است بین  1 – 5/0 کیلوگرم وزن داشته باشد در همان کیسه محتوی دانه به خوبی مخلوط می کنیم تا از همگن و یکنواخت شدن آن مطمئن شویم. (سینی مورد استفاده ترجیحاً فلزی باشد زیرا ممکن است ناخالصی های سبک به سینی های پلاستیکی بچسبند ) در مرحله بعد بسته به مقدار نمونه اولیه، نمونهدرون سینی را به قسمتهای مساوی تقسیم کرده و این تقسیم را تا جایی ادامه می دهیم که حدود 10 گرم نمونه همگن شده به دست آید.(شکل 2)

قابل توجه این که برای همگن نمودن مناسب دانه ها می توان از دستگاه های تقسیم کننده (دی و ایدر) استفاده نمود.

شکل 2 – مراحل همگن کردن و تقسیم نمونه به اجزاء کوچکتر

 

مرحله بعد نمونه 10 گرمی کاملا همگن را از الک با اندازه متناسب عبور می دهیم تا خاکه آن جدا شود. این الک به گونه ای طراحی شده که امکان عبور دانه کامل و یا قطعات خرد شده دانه از آن وجود ندارد. ممکن است غیر از خاکه خرده های دانه نیز از الک عبور کند که با یک انبرک کوچک یا پنس بایستی آنها را از خاکه جدا کرد. به عبارت دیگر همانطور که گفته شد خرده های دانه و دانه های شکسته جزء افت محسوب نمی شود. سپس وزن خاکه را با استفاده از ترازو تعیین می کنیم.در

         شکل 3- شمایی از الک های مناسب برای جداسازی ناخالصی ها از دانه روغنی

برای تعیین ناخالصی رووغنی و غیرروغنی، باقیمانده نمونه مورد آزمون را با الک دیگری تفکیک میکنیم. الک دوم به گونه ای انتخاب شده است که کلیه دانه های کامل و قطعات دانه به راحتی از آن عبور می کنند.در مورد دانه کلزا پیشنهاد شده است الک ناخالصی ها (بالایی) با مش 8 و الک خاکه (زیرین) با مش 35 باشد. در مورد دانه سویا پیشنهاد شده است از سه الک با شماره مش های 5/16، 1/4و 5 استفاده شود. ناخالصی های درشت روی الک اول جمع آوری می شوند. عمده دانه های سویا ناخالصی های هم اندازه روی الک وسط می مانند، دانه های ریز و قطعات خردشده سویا نیز روی الک سوم جمع می شوند و ذرات خاکه نیز از الک سوم عبور می کنند اساس کار تعیین ناخالصی به کمک یک الک یا با استفاده از 2 یا 3 الک تفاوتی ندارد. در واقع باید ناخالصی های مختلف را از دانه مورد نظر جدا کرده، وزن کرد و به کمک فرمول درصد افت مواد خارجی را محاسبه کنیم.

                               شکل4- مراحل جداسازی ناخالصی ها به وسیله الک و پنس

 

می توانیم الک ها را روی هم قرار داده و زیر آن یک سینی یا یک تکه کاغذ بگذاریم. سپس دانه را روی الک اول ریخته و با تکان دادن الک ها دانه را غربال کنیم. ناخالصی های بزرگتر از دانه، روی الک اول و ناخالصی های ریزتر از دانه، زیر الک آخر جمع می شوند.